خوێنەری نموونەیی1
یەکێک لە گەورەترین بەخشینەکان بە مرۆڤی بەرهەمدار ئەوەیە بەرهەمەکەی بخوێنرێتەوە و بپشکنرێت و لێی بکۆڵرێتەوە. واتە خوێنەر پەیدا بکات.
شێکسپیر، میڵتن، جەیمز جۆیس، سیانن لەو کەسانەی کارەکانیان بە چڕی خوێنراونەتەوە و پشکنراون و لێیان کۆڵراوەتەوە. تەنانەت خەڵکانێک هەن پسپۆڕییەکەیان کارەکانی ئەم نووسەرانەیە.
جۆیس لە هەموو جیهاندا خوێنەری دەستپێکەری ئێجگار زۆرە، بەڵام خوێنەری تەواوکەری ئێجگار دەگمەنە. بەڵام جۆیس کۆمەڵێک خوێنەری لێکۆڵەر و پشکنەری زۆر دانسقەی هەیە. خوێنەرە پشکنەر و لێکۆڵەرەکانی جۆیس لە جیهاندا کۆمەڵەیەکیان پێک هێناوە بە ناوی «کۆمەڵەی جۆیسییەکان».
کۆمەڵەی خوێنەر
خۆم ئەندامی کۆمەڵەی جۆیسییەکان نیم. بەڵام ساڵی ٢٠٢١ پەیوەندییان پێمەوە کرد و داوایان کرد وتارێک بۆ یادی ١٠٠ ساڵەی بڵاوکردنەوەی ئولیس بنووسم و نووسیم. داوایان کردبوو وەڵامی پێنج پرسیار بدەمەوە لە وتارەکەدا و ئەمەشم کرد. وتارەکە لە بەشی بەرایی بەرگی یەکەمی ئولیس و ڕاڤەکانی-دا هەیە. بەڵام تا ئێستا وەڵامیان نەداوەتەوە کە داخۆ بڵاویان کردووەتەوە، یان نا. پێم وایە بڵاویان نەکردووەتەوە. چونکە زۆر دەمبەهاوارن، ئەگەر بڵاویان کردبایەتەوە هەزار نامەیان بۆم دەنارد و سەد پۆستیان لەسەر دەکرد.
هەندێک جار وەک خەیاڵ بیر دەکەمەوە ئەگەر هەر پێنج بەرگەکەی ئولیس و ڕاڤەکانیم تەواو کرد خۆم پۆدکاستێک تەنهاوتەنها بۆ ئولیسی جۆیس دابنێم. لەو ڕێیەوە کۆمەڵەیەک بۆ خوێندنەوە و سوودبینین لە جەیمز جۆیس دروست بکەم. بەڵام ئەمە زۆری ماوە و کەس نازانێت دەبێت، یان نا.
نەخوێندنەوە کوشتنە
کاتێک پەڕتووکێک خوێنەری نەبێت، یان هەر بەرهەمێکی تر نەخوێنرێتەوە، ئیتر دڵی بەرهەمهێنەکەی کرمێ دەکات لەوەی بۆچی بەردەوام بێت؟ پێشوازیی سارد تیلنیشانە بە دەرکردن؛ واتە ئەگەر بە ساردی پێشوازیت لێ کرا، بە ئاماژەی ناڕاستەوخۆ پێت دەڵێن بڕۆ دەرەوە. پێشوازیی ساردیش لە پەڕتووک و نەخوێندنەوەی و فڕێدانی بە کورتی واتە: کاکی وەرگێڕ (یان نووسەر) ئیتر مەنووسە و وەرمەگێڕە. بۆیە نەخوێندنەوە واتە کوشتن، کوشتن بە زیندووێتی.
ئەمە کاریگەریی لەسەر خۆم هەبووە. کە گۆرانیم بڵاو کردووەتەوە و کەمترین خەڵک پێشوازییان لێی کردووە، پشتسارد بوومەتەوە و وازم هێناوە. لە وەرگێڕانی ئولیس و ڕاڤەکانیشدا جارجار تووشی هەمان پشتساردبوونەوە دەبم. ئەگەرچی بەڵێنم بە خۆم داوە کە ئەگەر دوای تەواوبوونی فڕێش بدرێت هەر دەبێت تەواوی بکەم.
جارێک ئەم پرتەوبۆڵەیەم بۆ برادەرێکم دەربڕی کە خۆی تا ئێستا پی دی ئێفی ئولیس و ڕاڤەکانی لە ماڵپەڕەکەمدا دانەگرتووە، کە بە خۆڕایی بڵاوم کردووەتەوە. وتی: «چۆن وا دەڵێیت؟ خەڵک کتێبەکەت لەسەر دڵیان دادەنێن». وتم: «کوڕە، با لەسەر شوێنی تریانی دابنێن، بە مەرجێک بیخوێننەوە».
وا سێ ساڵە بەرگی یەکەمی ئولیس و ڕاڤەکانی و نزیکەی حەوت مانگە بەرگی دووەمی ئولیس و ڕاڤەکانی بۆ هەموو کەسێک بەردەستن. سێ کەس تا ئێستا پێمیان وتووە کە هەردووکیانیان خوێندووەتەوە. خوێندنەوەی دووانیان هەر وا سەرپێیی و خێرا بووە. بەڵام خۆشبەختم کە دەڵێم خوێندنەوەی یەکێکیان لێکۆڵەرانە و پشکنەرانەیە.
خۆرێک هەڵدێت!
ئاستی تیژبینی و کۆڵیاریی ئەم خوێنەرە تاقانەیە ئەوەندەیە کە لە ڕاڤەیەکی ئەڵقەی هەشتەمی ئولیسدا بڕی پارەیەکم کۆ کردووەتەوە کە بلووم (کەسێتییە سەرەکییەکە) بیری لێ دەکاتەوە، من بە هەڵە کۆم کردووەتەوە و نووسیومە: «دەکاتە پێنج گینی و سێ شڵنگ»؛ بەڵام ئەم خوێنەرە نموونەییە سەرلەنوێ کۆی کردووەتەوە و دیویە کە دەکاتە پێنج گینی و یەک شڵنگ (بڕوانە ٨: ٥٨٠. واتە بەرگی دووەم).
لە چەندان شوێنی تردا هەڵەی بۆم ڕاست کردووەتەوە. بۆ نموونە لە ڕاڤەیەکی ئەڵقەی حەوتەمدا (٧: ٤٧٣) سەرنجی داوە ئەو ڕستەیە هەڵەیە کە دەڵێت: «جگە لە ناوەرۆکی ژیانە دژیەکەکانی دوو هێلێنەکە»، دروستەکە دەبێت بەم جۆرە بێت: «جگە لە ناوەرۆکی ژیانە دژیەکەکانی دوو پینێلۆپیاکە». ئەمەشم لە ژێر تیشکی ڕووناکی خوێندنەوەی ئەودا ڕاست کردەوە، بۆ دەکردەکانی دواتری بەرگی دووەمی ئولیس و ڕاڤەکانی ئەم هەڵانەیان تێدا نەماوە.
خاتوو ئاشنای خوێنەر
ئەم خوێنەرە نموونەییەی ئولیس و ڕاڤەکانی ناوی هەیە و خانمێکە بە ناوی ئاشنا خان. بە ڕاستی خوێنەری ورد و پشکنەر و لێکۆڵەر جوانترین دیاری و بەخشینێکی سرووشتە بە نووسەر و وەرگێڕ. لەو جێیەی پێت وایە کوردستان تروسکاییەکی بواری وێژە و خوێندنەوەی تێدا نەماوە، خۆرێکی وەک ئاشنا خان هەڵدێت و هیوا دەزێنێتە دڵی نووسەر و وەرگێڕەوە.
ئێستا دەزانم ئەگەر بەرگی سێیەمی ئولیس و ڕاڤەکانی تەواو بکەم، لانیکەم دوو چاوی ئاشنا خان هەن کە دەیخوێننەوە. بۆیە گەرموگوڕییەکم دەداتەوە و وا دەکات لەسەر تەواوکردنی مکوڕ بم.
ئاشنا خان بە درێژایی ئەو کاتە زۆرەی بەرگی یەکەم و دووەمی ئولیس و ڕاڤەکانی دەخوێندەوە پرسیاری زۆر وردی لێم کردووە. دەیان هەڵەشی بۆم ڕاست کردووەتەوە. لەبەر ئەوەی خوێندنەوەی ئاوها ڕووداوێکی دەگمەنە و کەسی وەک ئاشنا خانیش کەسانێکی دەگمەن و دانسقەن، بڕیارم دا دیمانەیەکی لەگەڵدا ساز بکەم.
بە مەبەستی وەرگرتنەوەی پاشڕایەکی بەسوود لە خاتوو ئاشنا، کە چەندان مانگ خەریکی خوێندنەوەی دوو پەڕتووکی سەخت بووە، چەند پرسیارێکم نووسییەوە و لە ١٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٥دا هەموویانم بۆی نارد. ئەو لە ٣٠ی ئەیلوولدا وەڵامەکانی بۆم ناردەوە و کە خوێندمنەوە، دوو پرسیاری ترم بۆ دروست بوو و لە هەمان ڕۆژدا بۆیم ناردەوە، پاش حەفتەیەک لە ٦ی ئۆکتۆبەردا وەڵامی ئەو دوو پرسیارەشی بۆم ناردەوە. ئاوها دیمانەیەک دروست بوو، کە بە بڕوای خۆم نایابترین دیمانەی وێژەییە تا ئێستا خوێندبێتمەوە.
پرسیارەکان بۆ هەموو خوێنەرێکی نموونەیین
زۆربەی ئەو پرسیارانەی لە خاتوو ئاشنام کردوون، دەکرێت لە خوێنەری نموونەیی تری ئولیس و ڕاڤەکانی بکرێن. بەشکو ئەمە ببێتە پاڵنەر بۆ ئەوەی خوێنەرە نموونەییەکانی تریش خۆیان ئاشکرا بکەن و دەربکەون. خوازیاریشم ئەم جۆرە دیمانەیە لە نێو کایەی ڕۆشنبیریی کوردیدا بکەم بە نەریت.
بۆیە ئەگەر بەڕێزیشت هەردوو بەرگی ئولیس و ڕاڤەکانیت خوێندووەتەوە، ئەوا ئەم پرسیارانە بۆ تۆشن. دەتوانیت وەڵامیان بدەیتەوە و وەڵامەکانم بۆ بنێریت. منیش وەڵامەکانت هەم لای خۆم هەڵدەگرم، هەم لەگەڵ ئەو نووسینانەدا بڵاویان دەکەمەوە کە لە بارەی ئولیسەوە نووسراون.
لێرەدا کلیک بکە بۆ خوێندنەوەی دیمانەکەی خاتوو ئاشنا.
- لە ١ی ئابی ٢٠٢٥ دەستم کرد بە نووسینی. ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٥ تەواوم کرد. ↩︎
